Stamm Arthropoda (Gliederfüßer) ➔ Unterstamm Hexapoda (Sechsfüßer) ➔ Klasse Insecta (Insekten) ➔ Ordnung Lepidoptera (Schmetterlinge) ➔ Familie Sphingidae (Schwärmer)

Deilephila elpenor (Linnaeus, 1758)

Mittlerer Weinschwärmer Elephant Hawk-moth

Synonyme und andere Kombinationen:

Sphinx elpenor Linnaeus,1758 [Originalkombination] | Sphinx porcus Retzius, 1783 | Elpenor vitis Oken, 1815 | Chaerocampa lewisii Butler, 1875 | Deilephila cinerescens (Newnham, 1900) | Deilephila clara (Tutt, 1904) | Deilephila obsoleta (Tutt, 1904) | Deilephila pallida (Tutt, 1904) | Deilephila unicolor (Tutt, 1904) | Deilephila virgata (Tutt, 1904) | Deilephila vautrini (Austaut, 1907) | Deilephila daubi (Niepelt, 1908) | Deilephila hades (Rebel, 1910) | Deilephila alboradiata (Lambillion, 1913) | Deilephila philipsi Niepelt, 1921 | Deilephila scheiderbaueri (Gschwandner, 1924) | Deilephila lugens (Niepelt, 1926) | Deilephila argentea Burrau, 1950 | Deilephila szechuana (Chu & Wang, 1980) | Deilephila tristis Lempke & Stolk, 1986 |

  • Deilephila elpenor  6972
    Deilephila elpenor (Linnaeus, 1758)  Mittlerer Weinschwärmer  Elephant Hawk-moth 
    Deilephila elpenor
    DE, Chemnitz, Stadtpark; 2015-05-19 10:17:20
    Bildnummer: 6972

    DE, Chemnitz, Stadtpark
    2015-05-19 10:17:20

  • Deilephila elpenor  6973
    Deilephila elpenor (Linnaeus, 1758)  Mittlerer Weinschwärmer  Elephant Hawk-moth 
    Deilephila elpenor
    DE, Chemnitz, Stadtpark; 2015-05-19 09:24:56
    Bildnummer: 6973

    DE, Chemnitz, Stadtpark
    2015-05-19 09:24:56

  • Deilephila elpenor  6974
    Deilephila elpenor (Linnaeus, 1758)  Mittlerer Weinschwärmer  Elephant Hawk-moth 
    Deilephila elpenor
    DE, Chemnitz, Stadtpark; 2015-05-19 08:08:06
    Bildnummer: 6974

    DE, Chemnitz, Stadtpark
    2015-05-19 08:08:06

  • Deilephila elpenor  6975
    Deilephila elpenor (Linnaeus, 1758)  Mittlerer Weinschwärmer  Elephant Hawk-moth 
    Deilephila elpenor
    DE, Chemnitz, Stadtpark; 2015-05-19 08:12:38
    Bildnummer: 6975

    DE, Chemnitz, Stadtpark
    2015-05-19 08:12:38

  • Deilephila elpenor  6976
    Deilephila elpenor (Linnaeus, 1758)  Mittlerer Weinschwärmer  Elephant Hawk-moth 
    Deilephila elpenor
    DE, Chemnitz, Stadtpark; 2015-05-19 08:21:07
    Bildnummer: 6976

    DE, Chemnitz, Stadtpark
    2015-05-19 08:21:07

  • Deilephila elpenor  6977
    Deilephila elpenor (Linnaeus, 1758)  Mittlerer Weinschwärmer  Elephant Hawk-moth 
    Deilephila elpenor
    DE, Chemnitz, Stadtpark; 2015-05-19 08:26:13
    Bildnummer: 6977

    DE, Chemnitz, Stadtpark
    2015-05-19 08:26:13

  • Deilephila elpenor  6978
    Deilephila elpenor (Linnaeus, 1758)  Mittlerer Weinschwärmer  Elephant Hawk-moth 
    Deilephila elpenor
    DE, Chemnitz, Stadtpark; 2015-05-19 09:17:13
    Bildnummer: 6978

    DE, Chemnitz, Stadtpark
    2015-05-19 09:17:13

  • Deilephila elpenor  6979
    Deilephila elpenor (Linnaeus, 1758)  Mittlerer Weinschwärmer  Elephant Hawk-moth 
    Deilephila elpenor
    DE, Chemnitz, Stadtpark; 2015-05-19 09:18:15
    Bildnummer: 6979

    DE, Chemnitz, Stadtpark
    2015-05-19 09:18:15

  • Deilephila elpenor  6980
    Deilephila elpenor (Linnaeus, 1758)  Mittlerer Weinschwärmer  Elephant Hawk-moth 
    Deilephila elpenor
    DE, Chemnitz, Stadtpark; 2015-05-19 09:18:44
    Bildnummer: 6980

    DE, Chemnitz, Stadtpark
    2015-05-19 09:18:44

  • Deilephila elpenor, Raupe  7458
    Deilephila elpenor (Linnaeus, 1758)  Mittlerer Weinschwärmer  Elephant Hawk-moth 
    Deilephila elpenor, Raupe
    DE, Chemnitz, Harthwald; 2016-08-31 14:17:11
    Bildnummer: 7458
    Raupe
    DE, Chemnitz, Harthwald
    2016-08-31 14:17:11

  • Deilephila elpenor, Raupe  6809
    Deilephila elpenor (Linnaeus, 1758)  Mittlerer Weinschwärmer  Elephant Hawk-moth 
    Deilephila elpenor, Raupe
    DE, Chemnitz, Stadtpark; 2014-09-04 13:36:43
    Bildnummer: 6809
    Raupe
    DE, Chemnitz, Stadtpark
    2014-09-04 13:36:43

  • Deilephila elpenor, Raupe  6810
    Deilephila elpenor (Linnaeus, 1758)  Mittlerer Weinschwärmer  Elephant Hawk-moth 
    Deilephila elpenor, Raupe
    DE, Chemnitz, Stadtpark; 2014-09-04 13:31:48
    Bildnummer: 6810
    Raupe
    DE, Chemnitz, Stadtpark
    2014-09-04 13:31:48

  • Deilephila elpenor, Raupe  6811
    Deilephila elpenor (Linnaeus, 1758)  Mittlerer Weinschwärmer  Elephant Hawk-moth 
    Deilephila elpenor, Raupe
    DE, Chemnitz, Stadtpark; 2014-09-04 13:32:55
    Bildnummer: 6811
    Raupe
    DE, Chemnitz, Stadtpark
    2014-09-04 13:32:55

  • Deilephila elpenor, Raupe  6812
    Deilephila elpenor (Linnaeus, 1758)  Mittlerer Weinschwärmer  Elephant Hawk-moth 
    Deilephila elpenor, Raupe
    DE, Chemnitz, Stadtpark; 2014-09-04 13:35:15
    Bildnummer: 6812
    Raupe
    DE, Chemnitz, Stadtpark
    2014-09-04 13:35:15

  • Deilephila elpenor, Raupe  6813
    Deilephila elpenor (Linnaeus, 1758)  Mittlerer Weinschwärmer  Elephant Hawk-moth 
    Deilephila elpenor, Raupe
    DE, Chemnitz, Stadtpark; 2014-09-05 10:49:10
    Bildnummer: 6813
    Raupe
    DE, Chemnitz, Stadtpark
    2014-09-05 10:49:10

  • Deilephila elpenor, Puppe  6817
    Deilephila elpenor (Linnaeus, 1758)  Mittlerer Weinschwärmer  Elephant Hawk-moth 
    Deilephila elpenor, Puppe
    DE, Chemnitz, Stadtpark; 2014-09-16 10:38:57
    Bildnummer: 6817
    Puppe
    DE, Chemnitz, Stadtpark
    2014-09-16 10:38:57

  • Deilephila elpenor, Puppe  6818
    Deilephila elpenor (Linnaeus, 1758)  Mittlerer Weinschwärmer  Elephant Hawk-moth 
    Deilephila elpenor, Puppe
    DE, Chemnitz, Stadtpark; 2014-09-16 10:38:25
    Bildnummer: 6818
    Puppe
    DE, Chemnitz, Stadtpark
    2014-09-16 10:38:25

  • Deilephila elpenor, Puppe  6819
    Deilephila elpenor (Linnaeus, 1758)  Mittlerer Weinschwärmer  Elephant Hawk-moth 
    Deilephila elpenor, Puppe
    DE, Chemnitz, Stadtpark; 2014-09-16 10:40:09
    Bildnummer: 6819
    Puppe
    DE, Chemnitz, Stadtpark
    2014-09-16 10:40:09

  • Deilephila elpenor, Puppe  6820
    Deilephila elpenor (Linnaeus, 1758)  Mittlerer Weinschwärmer  Elephant Hawk-moth 
    Deilephila elpenor, Puppe
    DE, Chemnitz, Stadtpark; 2014-09-15 10:29:23
    Bildnummer: 6820
    Puppe
    DE, Chemnitz, Stadtpark
    2014-09-15 10:29:23

  • Deilephila elpenor, Puppe  6943
    Deilephila elpenor (Linnaeus, 1758)  Mittlerer Weinschwärmer  Elephant Hawk-moth 
    Deilephila elpenor, Puppe
    DE, Chemnitz, Stadtpark; 2015-03-08 09:39:37
    Bildnummer: 6943
    Puppe
    DE, Chemnitz, Stadtpark
    2015-03-08 09:39:37

  • Deilephila elpenor, Exuvie  6970
    Deilephila elpenor (Linnaeus, 1758)  Mittlerer Weinschwärmer  Elephant Hawk-moth 
    Deilephila elpenor, Exuvie
    DE, Chemnitz, Stadtpark; 2015-05-19 10:31:19
    Bildnummer: 6970
    Exuvie
    DE, Chemnitz, Stadtpark
    2015-05-19 10:31:19

  • Deilephila elpenor, Exuvie  6971
    Deilephila elpenor (Linnaeus, 1758)  Mittlerer Weinschwärmer  Elephant Hawk-moth 
    Deilephila elpenor, Exuvie
    DE, Chemnitz, Stadtpark; 2015-05-19 10:31:53
    Bildnummer: 6971
    Exuvie
    DE, Chemnitz, Stadtpark
    2015-05-19 10:31:53

  • Deilephila elpenor, Größenvergleich  7521
    Deilephila elpenor (Linnaeus, 1758)  Mittlerer Weinschwärmer  Elephant Hawk-moth 
    Deilephila elpenor, Größenvergleich
    DE, Chemnitz, Stadtpark; 2015-05-19 13:49:04
    Bildnummer: 7521
    Größenvergleich
    DE, Chemnitz, Stadtpark
    2015-05-19 13:49:04

  • Deilephila elpenor, Endoparasitoid mit totem Wirt  7522
    Deilephila elpenor (Linnaeus, 1758)  Mittlerer Weinschwärmer  Elephant Hawk-moth 
    Deilephila elpenor, Endoparasitoid mit totem Wirt
    DE, Chemnitz, Harthwald; 2016-09-07 22:24:13
    Bildnummer: 7522
    Endoparasitoid mit totem Wirt
    DE, Chemnitz, Harthwald
    2016-09-07 22:24:13

  • Deilephila elpenor Endoparasitoid, Larve des Endoparasitoiden  7523
    Deilephila elpenor (Linnaeus, 1758)  Mittlerer Weinschwärmer  Elephant Hawk-moth 
    Deilephila elpenor Endoparasitoid, Larve des Endoparasitoiden
    DE, Chemnitz, Harthwald; 2016-09-07 22:26:12
    Bildnummer: 7523
    Larve des Endoparasitoiden
    DE, Chemnitz, Harthwald
    2016-09-07 22:26:12

  • Deilephila elpenor Endoparasitoid, Puppe des Endoparasitoiden  7524
    Deilephila elpenor (Linnaeus, 1758)  Mittlerer Weinschwärmer  Elephant Hawk-moth 
    Deilephila elpenor Endoparasitoid, Puppe des Endoparasitoiden
    DE, Chemnitz, Harthwald; 2016-09-08 08:59:42
    Bildnummer: 7524
    Puppe des Endoparasitoiden
    DE, Chemnitz, Harthwald
    2016-09-08 08:59:42

  • Deilephila elpenor Endoparasitoid, Puppe des Endoparasitoiden  7542
    Deilephila elpenor (Linnaeus, 1758)  Mittlerer Weinschwärmer  Elephant Hawk-moth 
    Deilephila elpenor Endoparasitoid, Puppe des Endoparasitoiden
    DE, Chemnitz, Harthwald; 2016-10-13 10:47:50
    Bildnummer: 7542
    Puppe des Endoparasitoiden
    DE, Chemnitz, Harthwald
    2016-10-13 10:47:50


Einordnung:
Deilephila elpenor gehört zur Unterfamilie Macroglossinae, Tribus Macroglossini.
Anmerkung:

Der Mittlere Weinschwärmer Deilephila elpenor ist für mich der beeindruckendste Vertreter der Schmetterlinge, der mir bisher begegnet ist.
2014 habe ich erstmals eine Raupe an Drüsigem/Indischem Springkraut Impatiens glandulifera gefunden. Die knapp 8 cm lange und 1 cm dicke Raupe war ein richtiges kleines Kraftpaket, das sich, nachdem ich es vorsichtig auf meine Hand gelegt hatte, wild hin und her bewegte. Die Raupe hat noch ein paar Tage Springkraut gefressen und sich nach einem oder zwei Wandertagen zur Verpuppung zwischen Springkrautblätter zurückgezogen. Nach der Überwinterung, im Mai 2015, ist dann ein hübscher kleiner Schwärmer geschlüpft. Bei der Größe der Puppe hätte ich allerdings einen größeren Falter erwartet. Beim Aufheben der Exuvie kam aus dieser die auf den Bildern sichtbare kalkig weiße Flüssigkeit heraus.
2016 habe ich eine weitere erwachsene Raupe, die auf der Suche nach einem Verpuppungsplatz einen Waldweg überquerte, gefunden. Diese hatte die Fressphase bereits beendet und war noch einen Tag munter herumgewandert, bevor sie sich zur Verpuppung zurückgezogen hatte. Als ich nach einer Woche nachschaute war die Puppe leider tot. Sie befand sich noch in der alten Raupenhaut. Einige Zeit später hat eine einzelne dicke Endoparasitoiden-Larve, die den Zweiflüglern zugeordnet werden kann, die Puppe verlassen. Die Larve, die den Schwärmer getötet hat, hat sich über Nacht verpuppt. Die Größe der Puppe ist 8 mm. Leider hat sich meine Hoffnung auf einen Schlupf der Fliege im gleichen Jahr nicht erfüllt.
Der Endoparasitoid gehört höchstwahrscheinlich zur Familie der Raupenfliegen Tachinidae. Als Endoparasitoiden von Deilephila elpenor sind die Larven der Raupenfliegen Drino lota und Compsilura concinnata bekannt. Puppenbilder der beiden Arten sind in [2,3] zu finden. Die Puppen und Larven von Drino lota sind den hier gezeigten sehr ähnlich, aber da es wahrscheinlich noch weitere Endoparasitoiden mit Deilephila elpenor als Wirt gibt und auch im Folgejahr keine Raupenfliege geschlüpft ist, bleibt die Identität des Parasitoiden leider ungeklärt.
Vielen Dank an John Carr für die Bestimmungshilfe.



Quellen, weiterführende Literatur, Links:
  1. http://www.lepiforum.de/lepiwiki.pl?Deilephila_Elpenor
  2. https://www.vegedge.umn.edu/pest-profiles/beneficials/compsilura-concinnata
  3. https://www.diptera.info/forum/viewthread.php?thread_id=75182